کد مطلب:31600 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اعتقادات

لطفاً توضيح كاملي دربارة صفت رحمانيت خداوند متعال برايم بنويسيد.

صفت رحمان بارها در قرآن به خداوند متعال نسبت داده شده است، به گونهاي كه از بسم الله الرحمن الرحيم كه 114 بار در قرآن وارد شده است بگذريم، صفت رحمان در آيات ديگر قرآن، حدود 55 بار به خداوند متعال نسبت داده شده است.

از آن جا كه در قرآن كريم، صفت رحمان در كنار صفت رحيم آمده است، اين مقارنت، منشأ بحثهاي دقيقي شده است، مانند آن كه معناي رحمان و رحيم چيست، فرق بين اين دو واژه چيست، و هر كدام به چه نوع رحمت از جانب خداوند متعال اشاره ميكنند؟ ولي ما بر اساس آن چه در پرسش آمده است فقط به بررسي معناي صفت رحمان ميپردازيم.

رحمان صيغة مبالغه است و بر كثرت دلالت ميكند.(تفسير تنسيم، آيت اللّه جوادي آملي، ج 1، ص 280، نشر اسرأ.) خداوند سبحان دو گونه رحمت دارد: الف ـ رحمت مطلق، فراگير و بي مقابل ب ـ رحمت خاص كه در برابر غضب اوست.

صفت رحمان گوياي معناي نخست يعني رحمت مطلق و فراگير او ميباشد. رحمت رحمانية خداوند، همه چيز را زير پوشش خود دارد; دنيا و آخرت، مؤمن و كافر و... اين گونه رحمت، رحمتي نامتناهي است، مانند آفتابي كه به زندگي همه ميتابد و باراني كه بر هر سرزميني ميبارد: وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ;(اعراف،156) و رحمتم همه چيز را فرا گرفته است.; رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَ عِلْمًا;(غافر،7) پروردگارا! رحمت و علم تو همه چيز را فرا گرفته است. در اين آيات، به رحمت فراگير خداوند متعال اشاره شده است و مقابل چنين رحمت فراگيري، عدم است، نه غضب، زيرا اگر مقابل آن غضب باشد، بايد قبول كنيم كه خود غضب از زير پوشش رحمت رحماني خارج شود و در نتيجه رحمت مطلق خداوند، مقيّد و محدود شود.(همان، ص 292ـ293.)

از جمله دلايلي كه سبب شده است صفت رحمان را به رحمت عامّ تفسير كنند، اين است كه اين صفت درهر جاي قرآن كه وارد شده است، به صورت مطلق به كار رفته، در حالي كه صفت رحيم گاهي مقيد آورده شده است: وَ كَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا ;(احزاب،43) خداوند نسبت به مؤمنان رحيم است.

روايات نيز همين معنا را تأييد ميكنند، از جملة آنها روايتي است كه از امام صادقنقل شده است كه ميفرمايد: خداوند معبود همه چيز است، نسبت به تمام مخلوقاتش، رحمان و نسبت به خصوص مؤمنان، رحيم است.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 22، نشر دارالكتب الاسلامية.)

صفت رحمان اگر بدون ال بيايد، ممكن است بر غير خدا هم اطلاق شود، ولي اگر همراه با ال ـ الرحمان ـ باشد، فقط بر خداوند متعال قابل اطلاق است.(مفردات الفاظ قرآن، راغب اصفهاني، ص 347، نشر دارالقلم / تفسير تنسيم، آيت اللّه جوادي آملي، ج 1، ص 281، نشر اسرأ.)